Er mwyn cynhyrchu llaeth o safon uchel a chadw’r buchod llaeth yn iach, mae angen i Maesllwch dyfu digon o laswellt da.
Llwyddir i gyflawni hynny trwy fesur y cynnyrch yn wythnosol i fonitro perfformiad y gwndwn.
“Mae glaswellt yn yrrwr allweddol o ran elw’r busnes,” meddai Andrew Giles, sy’n cynhyrchu llaeth o fuches o 550 o fuchod Friesian Seland Newydd.
Mae mesur y glaswellt yn wythnosol yn waith y mae’n rhaid ei wneud “yn ddi-ffael”.
Am y tair blynedd diwethaf, mae Andrew wedi bod yn rhannu ei ddata twf glaswellt trwy Brosiect Porfa Cymru Cyswllt Ffermio.
Mae casglu’r data hwn yn ei helpu i gynllunio ar gyfer cyfnodau pan fydd porfa’n brin yn y tymor tyfu, ac i reoli’r rhain mor fuan â phosibl.
Mae Maesllwch yn fferm sych iawn gyda chyfartaledd glawiad tua 860mm (34 modfedd) y flwyddyn.
Ond trwy reolaeth ragorol ar laswellt gan Andrew a’i dîm, gall y fferm dyfu cyfartaledd o 13tDM/ha y flwyddyn.
Pan fydd y tyfiant yn mynd dan y cyfartaledd o ran yr hyn y mae Andrew yn ei ddisgwyl ar amser penodol o’r flwyddyn, un o’r newidiadau cyntaf y mae’n eu gwneud yw ymestyn hyd y cylch pori.
Os bydd rhagolygon y tywydd yn awgrymu cyfnod sych, mae’r dwysfwyd a roddir yn cael ei gynyddu a gall silwair gael ei roi yn y padog hefyd, ar ben y borfa ffres i addasu’r galw am laswellt.
Yna bydd pob padog yn cael ei gynnwys yn y cylchdro a bydd oedi cyn torri silwair. “Os gallwch chi ragweld prinder glaswellt, trwy fesur a chael y data hwnnw gallwch reoli'r sefyllfa,” meddai Andrew.
Mae cymryd camau gyda’r cyfuniad hwn o gamau yn bwysig oherwydd gall wneud gwahaniaeth mawr i’r effaith y mae sychder yn ei gael ar faint o laswellt sydd ar gael a’r cynnyrch llaeth.
Mae buches Andrew yn cynhyrchu cynnyrch llaeth cyfartalog blynyddol o 5,850 litr/buwch o laeth a werthir, 510kg/solid llaeth buwch, mewnbwn dwysfwyd o 800kg/buwch yn unig, gyda’r llaeth hwnnw’n cael ei gyflenwi i Arla.
Bydd y glaswellt yn cael ei fesur bob dydd Llun gan reolwr y fuches, John Thomas, sy’n rhoi’r data ar Agrinet i roi darlun cywir o’r gorchudd glaswellt a’i dyfiant.
Trafodir y data mewn cyfarfod tîm rhwng Andrew a John, rheolwr y fferm, Tom Williams, a’r rheolwr buches cynorthwyol, Luke Evans.
Seilir y penderfyniadau ar y data hwn i sicrhau bod y fuches yn cael glaswellt o safon uchel bob dydd o’r tymor pori.
Mae’r gorchudd fferm ar gyfartaledd drwy’r prif dymor tyfu, sef 2300kgDM/ha, ychydig yn uwch na’r lefel y byddai’r rhan fwyaf o systemau pori llaeth yn anelu ato ond mae’r polisi hwn yn helpu priddoedd lôm Maesllwch i gadw lleithder.
Mae gan y padogau cyntaf a glustnodwyd ar gyfer pori yn y gwanwyn orchudd agoriadol o 3500kgDM/ha.
“Bydd gorchuddion uchel yn gaeafu'n dda ar yr amod eich bod wedi glanhau'n dda yn yr hydref, yna mae gennym ni laswellt gwyrdd, ffres, nid deunydd marw,” meddai Andrew.
Mae'n anelu at orchuddion cau cymharol uchel o 2350-2400kgDM/ha oherwydd, yn ogystal â bod yn sych, mae'r fferm yn profi amodau gaeafol oer.
Mae lagŵn newydd gyda’r gallu i ddal 7,000 metr ciwbig o slyri yn galluogi’r fferm i wneud gwell defnydd o’i maetholion a gynhyrchir gartref, gyda’r uchelgais i leihau cyfradd y gwrtaith i 150kg/ha/blwyddyn o 190kg.
Mae'r fuches yn lloia dros 11 wythnos o wythnos gyntaf mis Chwefror. Mae cyfnod lloia tynn yn flaenoriaeth uchel i’r busnes – yng ngwanwyn 2023 roedd 87.5% o’r fuches wedi lloia yn ystod y chwe wythnos gyntaf. Yn nhymor bridio 2023, cyflawnwyd cyfradd cyflwyno o 97% a chyfradd cyflo chwe wythnos o 83%.
Daw'r nifer y gwartheg sy’n cael eu troi allan i borfa unwaith y bydd 30 o anifeiliaid wedi lloia.
Mae pob padog 3-6ha ar gyfartaledd yn 10-11 o bori'r flwyddyn; mae'r fferm yn taro 'diwrnod hud' gan amlaf yn ystod wythnos gyntaf mis Ebrill.
Mae mesur hefyd yn helpu Andrew i nodi’r meysydd sy’n perfformio gwaethaf ac i gymryd y camau angenrheidiol, naill ai’n adnewyddu gwyndwn neu’n gweithredu ar ganlyniadau samplu pridd i unioni unrhyw ddiffygion.
Mae deg y cant o'r fferm yn cael ei ail-hadu’n flynyddol gyda newid yn y pwyslais ar ail had yr hydref ar ôl cyfres o wanwyn sych; mae tua 70% o'r ail-hadu bellach yn cael ei wneud yn yr hydref a 30% yn y gwanwyn.
Defnyddir cymysgedd hadau wedi'u teilwra sydd wedi'u profi yn ystod gwaith treialu pori.
Daeth Andrew yn ffermwr monitro ar gyfer Prosiect Porfa Cymru gan ei fod yn deall y gwerth o rannu gwybodaeth a syniadau.
“Mae llawer o ffermwyr, gan fy nghynnwys i, sydd wedi bod yn mesur a monitro glaswellt ers nifer dda o flynyddoedd. Os gallwn ni annog eraill i wneud hynny trwy Brosiect Porfa Cymru a defnyddio’r wybodaeth, yna mae’r prosiect hwn wedi bod yn llwyddiannus,” meddai.